Роўна 80 гадоў таму, у ноч з 17 на 18 студзеня 1944 года, адважныя салдаты атрада навагрудскай Арміі Краёвай пад камандаваннем паручніка Зянона Батаровіча, псеўданім “Здзіслаў”, ажыццявілі відовішчны напад на турму гестапа ў Лідзе. У аперацыі ўдзельнічала дзесяць байцоў АК, у тым ліку члены польскага падполля ў Лідзе і партызаны з II батальёна 77-га пяхотнага палка АК, пад камандаваннем Альфрэда Фрэйза, псеўданім “Бэз”, і Тадэвуша Бяньковіча, псеўданім “Рончы”.
Гэтая аперацыя, якая патрабавала вялізнай смеласці і дакладнасці, пачалася, калі ўдарная група, перапранутая ў форму нямецкай жандармерыі і беларускай паліцыі, была ўпушчана адным з ахоўнікаў на тэрыторыю турмы. Байцам АК удалося раззброіць персанал і вызваліць каля 70 зняволеных, у тым ліку многіх вядучых членаў супраціўлення.
Салдаты 2-га батальёна 77-га пяхотнага палка Арміі Краёвай, Тадэвуш Бяньковіч «Рончы» другі справа (фота: wokol-ponurego.blogspot.com)
Затым зняволеных паставілі ў калону і пад аховай у нямецкіх мундзірах уся група пакінула турму. За межамі горада вызваленых прыняў узвод з IV батальёна 77-га пяхотнага палка АК. Частка вызваленых далучылася да польскіх партызанаў, у той час як іншыя былі размешчаны ў канспіратыўных кватэрах.
Палк. Тадэвуш Бяньковіч святкуе 95-годдзе, Варшава 2018 (фота: wikipedia.org)
За гэтую дзёрзкую аперацыю і “Бэз”, і “Рончы” атрымалі ваенныя ордэны Virtuti Militari V класа, а таксама павышэнні ў званні. Астатнія ўдзельнікі былі ўзнагароджаны Крыжамі Адважных і таксама атрымалі павышэнні.
Гэтая смелая аперацыя, хоць многімі лічылася самагубнай, аказалася паспяховай, дэманструючы рашучасць і адвагу жыхароў Крэсаў у барацьбе за свабоду і супраць нацысцкай акупацыі. Гэтая незвычайная акцыя ў Лідзе застаецца адным з самых відовішчных эпізодаў у гісторыі Арміі Краёвай.
Wb24.org на падст. baza.muzeum-ak.pl
