160 гадоў таму, у ноч з 10 на 11 красавіка 1864 года, царскія ўлады арыштавалі выбітнага польскага камандзіра, родам з Беларусі, Рамуальда Траўгута. Спачатку ён камандаваў атрадам на Палессі, але ўлетку пераехаў у Варшаву, дзе заняў пасаду дыктатара Паўстання 1863–1864 гг. Яго пакаралі смерцю ў Варшаўскай цытадэлі ў жніўні 1864 года.
Праз гадзіну пасля паўночы 11 красавіка 1864 года да дома на вуліцы Смольнай у Варшаве прыйшла царская паліцыя. Яны прыйшлі арыштаваць Міхала Чарнецкага, які здымаў там сціплы пакой. Пад гэтым імем хаваўся дыктатар паўстання, лідар тайнага Нацыянальнага ўрада, Рамуальд Траўгут. З яго арыштам пачаўся заход Паўстання. Верагодна, яно скончылася б раней, калі б Траўгут не ўзяў на сябе камандаванне восенню папярэдняга года. Арганізацыйныя змены, асабліва ў групоўцы партызанскіх атрадаў, дапамаглі перажыць зіму і прадоўжыць барацьбу.
Уваход у камеру Траўгута ў 10-м павільёне Варшаўскай цытадэлі (фота: wikipedia.org)
Штаб-кватэра аднак знаходзілася не ў лесе, а проста пад носам у акупантаў, у Варшаве. Тут Нацыянальны ўрад прымаў найбольш важныя рашэнні і перадаваў свае пастановы ўласнай паўстанцкай поштай канспіратыўным ячэйкам у іншых польскіх гарадах. Была створана цэлая падпольная дзяржава, якая пазней стала ўзорам для значна больш магутнай інстытуцыі падчас Другой сусветнай вайны. Нягледзячы на меры засцярогі, царская паліцыя змагла выйсці на след змоўшчыкаў. Шляхам пагроз і абяцанняў з іх выбілі паказанні супраць калег. Хоць рускія і не звярталіся да такіх жорсткіх метадаў допыту, як НКУС ці Гестапа ў XX стагоддзі, некаторыя змоўшчыкі давалі вельмі падрабязныя паказанні. Рамуальда Траўгута выдаў чыноўнік казначэйскага аддзела Нацыянальнага ўрада, Артур Гольдман.
За веру і Айчыну 1863 расстраляны і павешаны – ілюстрацыя Авіта Шуберта. Пасярэдзіне Рамуальд Траўгут (крыніца: CBN Polonia)
Мемарыял на месцы расстрэлу Траўгута і яго таварышаў у Варшаве (фота: wikipedia/Adrian Grycuk)
Траўгута і іншых членаў Урада прыгаварылі да смерці праз павешанне на схілах Варшаўскай цытадэлі 5 жніўня 1864 года.
Крыніца: wb24.org/muzhp.pl
Галоўнае фота: powstanie1863-64.pl
