80 гадоў таму, 31 студзеня 1944 года, пад вёскай Варжаны (цяпер у Астравецкім раёне Гродзенскай вобласці), 5-я Віленская брыгада Арміі Краёвай, пад камандаваннем маёра Зыгмунта Шэндзеляжа „Лупашкі”, правяла адну са сваіх найбольш знамянальных бітваў супраць нямецкіх сіл. Будучы атакаваным атрадам Вермахта ў сто чалавек, атрад “Лупашкі” праявіў незвычайную адвагу і тактычныя здольнасці, паспяхова адбіўшы атаку суперніка.
Нямецкія сілы, заспетыя знянацку баявым досведам і кампетэнцыямі маёра “Лупашкі”, вырашылiся на прамы штурм. Дзякуючы добра ўзброеным і арганізаваным сілам Віленскай АК гэты напад быў адбіты. Партызаны, атрымаўшы падтрымку ад падраздзялення з Сасноўкі, змаглі заспець немцаў знянацку з ляснога боку, што ў спалучэнні з інтэнсіўным агнём з кулямётаў прывяло да іх атачэння і канчатковай паразы.
Зыгмунт Шэндзеляж «Лупашка» – камандзір партызанскага атрада
У гэтым сутыкненні загінула 19 партызан “Лупашкі”, некалькі чалавек былі паранены, у тым ліку сам камандзір Шэндзеляж і Лідзія Львова “Ляля”.
Варта адзначыць, што нягледзячы на сур’ёзнае агнястрэльнае раненне, “Лупашка” не пакінуў поле бою і працягваў камандаваць сваімі людзьмі, што сведчыць аб яго выключным баявым духу і лідарскіх якасцях. Бітва, якая доўжылася каля трох гадзін, завяршылася поўнай перамогай палякаў.
Салдаты 5-й брыгады вясной 1944 г. (фота: Brygady „Łupaszki”. 5 i 6 Wileńska Brygada AK w fotografii 1943–1952, Warszawa 2010)
Інструктаж медсясцёр 4-й і 5-й брыгад перад сумеснымі дзеяннямі. Лідзія Львова стаіць чацвёртая злева (фота: 4. Brygada Ronina. Armia Krajowa -Okręg Wileński, Warszawa 2008 r.)
Урачыстасць асвячэння могілак салдат 5-й Віленскай брыгады Арміі Краёвай у Варзянах (10 чэрвеня 1995 г.)
Затым, праз два дні пасля трыўмфу пад Варзянамі, салдаты “Лупашкі” ўступілі ў яшчэ адну жорсткую бітву пад Радзюшамі, дзе яны поўнасцю разграмілі групу савецкіх дыверсантаў. “Лупашка” пазбегнуў памылак, якія дапусціў “Кміціц”, і не сумняваўся ў намерах Саветаў. Яго брыгада з кожным днём станавілася легендай польскага падполля на Крэсах, шмат у чым дзякуючы харызме і ваенным кампетэнцыям камандзіра.
Знятая дошка памяці салдат 5-й Віленскай брыгады, якія загінулі пад Варзянамi (фота: sdp.pl)
Нагадаем, што летась “невядомыя асобы” па ўказанні чыноўнікаў рэжыму скралі ў вёсцы Варзяны шыльду, якая інфармавала пра бітву і месца пахавання салдат 5-й Віленскай брыгады Арміі Краёвай, якой камандаваў маёр Зыгмунт Шэндзеляж псеўданім “Лупашка”.
Галоўнае фота: Mikołaj Kaczmarek – Kolor Historii
