Kościół św. Michała Archanioła w Gnieźnie pod Wołkowyskiem obchodzi swoje 500-lecie

Kościół św. Michała Archanioła w Gnieźnie to naprawdę przepiękny budynek, prawdziwe dzieło sztuki. Mówi się również, że jest to architektoniczna perła ziemi wołkowyskiej, a jego budowę rozpoczęto dokładnie pięćset lat temu. Grube mury gotyckiego kościoła, wzniesione z cegły, zachowały się do dzisiaj, dlatego ten kościół uważany jest za najstarszą świątynię na ziemi wołkowyskiej. 

Wartością i unikatowością kościoła w Gnieźnie jest to, że nie ma on odpowiedników wśród zachowanych pomników architektury na terenie Białorusi. Portal południowej fasady jest unikatowy i nie spotyka się w żadnym z zabytków na Białorusi.

Wejście do kościoła jest bardzo niskie (185 cm), aby w przypadku ataku nie mogli przejechać jeźdźcy i ludzie mogli tam znaleźć schronienie. Wąskość przestrzeni wieży wskazuje, że wojownicy z włóczniami nie mogli się tam dostać. Dlatego uważa się, że kościół w Gnieźnie to budowla o charakterze obronnym. Poza tym Archanioł Michał to niebiański patron, który chroni przed złymi mocami, wrogami i klęskami żywiołowymi.

Bogata historia gnieźnieńskiej świątyni

Pierwsze wzmianki o Gnieźnie pochodzą z XV wieku. Budowa kościoła rozpoczęła się w 1524 roku na miejscu drewnianej budowli, która stała tam od 1121 roku. Istnieje przypuszczenie, że kościół powstał na miejscu dawnej świątyni pogańskiej. W XVI wieku właściciele Gniezna, Jan i Elżbieta Szemiotowie, przeznaczyli fundusze na budowę kościoła obok swojej siedziby. W podziemiach świątyni zrobili rodzinną kryptę. Kościół został konsekrowany przez biskupa wileńskiego Jana ku czci Zstąpienia Ducha Świętego, Wniebowzięcia NMP, świętych Michała Archanioła, Jana Chrzciciela oraz Stanisława biskupa.

W 1555 roku Gniezno przeszło w ręce Hieronima Chodkiewicza, który z żoną Anną z Szemetów zbudował tu zbór kalwiński. Budowa świątyni trwała długo, co widać po różnorodności technik murowania. W XVII w. kościół uzyskał renesansowe cechy, a w 1643 roku został zwrócony katolikom, co potwierdził dekret króla Władysława IV z 1644 roku. Od tego czasu w tytule świątyni wspomina się tylko św. Michał Archanioł.

W drugiej połowie XVII wieku kościół zdobiły trzy wielobarwne rzeźbione ołtarze, które zostały uszkodzone podczas wojen. W 1718 roku stare obrazy zastąpiono nowymi, a w 1728 roku Jan Tropiański przeprowadził znaczące zmiany w wyglądzie kościoła, m.in. przebudował cokół i wykonał hełm wieży. Pod wieżą utworzył kryptę, a na cmentarzu kościelnym powstała nowa plebania, gdzie odkryto kryptę dawniejszego kościoła.

W XIX wieku kościół ucierpiał w pożarach. Podczas rekonstrukcji 1844 roku po ostatnim pożarze znowu została nadbudowana wieża, rozebrana zakrystia. W 1876 roku zbudowano nową zakrystię w stylu eklektycznym. Na przełomie XIX i XX wieku przeprowadzono szereg prac, m.in. zbudowano murowane ołtarze boczne i zmodernizowano wnętrze.

Kolejna restauracja odbyła się w czasie międzywojennym. W 1925 roku terytorium kościelne otoczono murowanym ogrodzeniem, w latach 1926–1929 kościół pokryto dachówką, wnętrze pobielono, odnowiono bramy muru kościelnego. W latach 1931–1937 pod kierownictwem warszawskiego architekta Tomasza Plucińskiego odnowiono fasady, zamurowano okno północnej fasady, przebudowano zakrystię i dobudowano czwartą kondygnację wieży-dzwonnicy. Planowano nawet zbudować murowaną plebanię, jednak przeszkodził temu wybuch II wojny światowej w 1939 roku. W tamtych czasach liczba parafian wynosiła 3300 osób.

Po 1950 roku, w okresie sowieckim, kościół zamknięto i wykorzystywano jako magazyn, co doprowadziło do jego degradacji. Mimo to, został wpisany na listę pomników architektury. W 1989 roku świątynię zwrócono parafianom, którzy rozpoczęli odbudowę. W 1990 roku biskup Tadeusz Kondrusiewicz rekonsekrował kościół pod historycznym wezwaniem św. Michała.

Wb24.org na podst. planetabelarus.by, wikipedia.org

Zdjęcie główne: fgb.by