399 lat temu w Grodnie otwarto kolegium jezuickie, jedną z największych i najbardziej prestiżowych uczelni na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Przedstawiamy kilka faktów z historii tej najstarszej placówki edukacyjnej w grodzie nad Niemnem.
Budowa została opóźniona z powodu śmierci króla
Pomysł utworzenia kolegium jezuickiego w Grodnie należał do Stefana Batorego. Miał on duży szacunek dla zakonu jezuitów. Sam wielokrotnie mówił w prywatnych rozmowach: „Gdybym nie był królem, byłbym jezuitą”. Pierwsze kroki w kierunku utworzenia kolegium poczynił w 1584 roku, ofiarowując jezuitom majątek w Kundzinie oraz 10 tysięcy złotych. Jednak Batory niedługo potem zmarł. Śmierć króla opóźniła realizację tych planów o kilka dziesięcioleci.
Jedno z pierwszych wydań Historii Towarzystwa Jezusowego, w którym uwzględniono fundację grodzieńskiego kolegium (źródło: “Rocznik Grodzieński” nr 2/2008)
Tablica pamiątkowa w kościele farnym (fot. wikipedia.org)
Kolegium realizowało zarówno cele religijne, jak i świeckie
Kompleks jezuitów zaczął powstawać we wschodniej części Rynku w 1622 roku. Z czasem objął on kościół, kolegium jezuickie, bibliotekę, aptekę, drukarnię, budynki mieszkalne i gospodarcze. Kolegium stało się prawdziwą placówką edukacyjną, realizującą cele zarówno religijne, jak i świeckie. Jezuici zrobili wiele dla rozwoju edukacji i kultury w Grodnie.
Grodno na panoramie Brauna i Hogenberga z 1575
Nauczali za darmo, ale tylko najzdolniejszych
Szkolnictwo jezuickie było podzielone na dwa stopnie – kolegium niższe (5-klasowe) i kolegium wyższe (pełne). Nauczanie było bezpłatne, ale nie dla wszystkich. Do kolegium przyjmowano tylko najbardziej zdolne dzieci z rodzin szlacheckich lub mieszczańskich, niezależnie od ich wyznania chrześcijańskiego. Uczniowie uczyli się gramatyki, retoryki, dialektyki, arytmetyki, geometrii, astronomii, muzyki i teologii. Dodatkowo zgłębiali grekę i łacinę.
Dawniej kościół farny był drewniany
Pierwszy kościół jezuicki pw. św. Apostołów Piotra i Pawła został zbudowany z drewna. Budowę murowanego kościoła rozpoczęto w 1678 roku. Pierwszą mszę w nowym kościele odprawiono w 1700 roku. W 1705 roku kościół został konsekrowany ku czci św. Franciszka Ksawerego. W uroczystości uczestniczyli król Polski August II i car Rosji Piotr I.
Kościół farny i kolegium jezuickie (autor: Napoleon Orda)
Szkoła powiatowa zamiast kolegium
W 1773 roku papież wydał bullę o rozwiązaniu zakonu jezuitów w Rzeczypospolitej. Grodzieńskie kolegium zostało przekazane pod opiekę nowo powstałej Komisji Edukacji Narodowej. Na bazie klasztoru stworzono jedną z dziewięciu szkół powiatowych Rzeczypospolitej. Była to katastrofa dla tej placówki oświatowej. Jeśli w 1772 roku personel liczył 42 osoby, to w nowej instytucji miejsce pracy i zamieszkania zapewniono tylko ośmiu profesorom.
Przeczytaj także:
Grodno – Historia nieoficjalnej trzeciej stolicy Rzeczypospolitej
W Grodnie powstaje duży mural opowiadający “historię królewskiego miasta”
Na podst. hrodna.life
