Zespół dokumentalistów związanych z Fundacją Ośrodka KARTA i Domem Spotkań z Historią wydał książkę pt. „Polacy na Wschodzie. Historie mówione”. Dzieło to stanowi unikatowy zbiór mówionych historii zebranych na terenach Białorusi, Kazachstanu, Litwy, Łotwy, Rosji, Rumunii i Ukrainy, który tworzy niezwykły obraz Polaków mieszkających na Wschodzie.
Nagrani opowiadają o miejscach, w których mieszkali i zdarzeniach, w których bezpośrednio uczestniczyli: życiu codziennym w okresie dwudziestolecia międzywojennego, deportacjach Polaków w głąb ZSRR z terenów, które już przed wojną nie leżały w granicach II RP, okupacji sowieckiej, deportacjach po 1939 roku, okupacji i represjach niemieckich, zagładzie miejscowych Żydów, zmianach granic po zakończeniu wojny w 1945 roku, powodach stojących za decyzjami o pozostaniu na miejscu, życiu codziennym, które wtedy nastało: rodzinnym, religijnym, nauce, pracy, zakładaniu kołchozów, naciskach ideologicznych.
Tekstom w książce towarzyszą zdjęcia z archiwów rozmówców, qr-kody odsyłające do fragmentów dźwiękowych relacji oraz obszerne posłowie kreślące kontekst historyczny dotyczący Polaków na opisywanych terenach. Można również zajrzeć na stronę projektu w Internecie.
Dzięki pracy zespołu Ośrodka KARTA udało się zapisać i zarchiwizować relacje blisko 1100 osób oraz zeskanować ponad 4000 zdjęć i dokumentów z albumów rodzinnych rozmówców. Warto zwrócić uwagę, że materiały audio odzwierciedlają język świadków. Czasami jest to białoruski z polonizmami i rusycyzmami, innym razem polski z białorutenizmami. W ten sposób nagrania zrobione przez pracowników Fundacji mają zarówno wartość historyczną, jak i filologiczną.
„Imponujące jest to, że żyjąc w zrusyfikowanym Związku Sowieckim, a teraz na Białorusi, ludzie nadal mówią po białorusku i po polsku. To potwierdza, jaką szkodę rusyfikacja wyrządza miejscowej tożsamości i kulturze, cywilizacji: nie tylko niszczyła ludzi fizycznie, ale także siała spustoszenie duchowe. Niemniej jednak świadkowie, których nagrali pracownicy Fundacji Ośrodka KARTA, zachowali nie tylko pamięć, ale często także ojczysty język”.
Źródło: ksiegarnia.karta.org.pl, cas.org.pl, polskieradio.pl
Fot. ksiegarnia.karta.org.pl
