W sercu Grodna, przy ulicy Orzeszkowej, stoi budynek, który nie tylko jest cennym przykładem awangardowego modernizmu lat 30. XX wieku, ale również pełnił ważną rolę społeczną i patriotyczną w okresie międzywojennym II Rzeczypospolitej. Mowa o Domu Strzelca, zbudowanym dla miejscowego oddziału Związku Strzeleckiego – organizacji młodzieżowej związanej z obozem Marszałka Józefa Piłsudskiego.
Na początku lat 20. teren należał do Banku Gospodarstwa Krajowego. Propozycja zbudowania tam Domu Strzelca po raz pierwszy pojawiła się w grodzieńskich gazetach w styczniu 1934 roku. Projekt w kwietniu tego samego roku przedstawił grodzieński architekt Stanisław Grochowski (który sam był członkiem Związku Strzeleckiego).
Plan Grodna z zaznaczoną lokalizacją Domu Strzelca (fot. domena publiczna)
Inicjatywa spotkała się jednak ze sprzeciwem ze strony rady miejskiej ze względu na znaczny koszt, szacowany na ok. 130 tysięcy złotych. Miasto miało partycypować w kosztach, zaciągając na budowę kredyt w wysokości 33 tysięcy złotych. Część radnych zgłosiła veto, oświadczając, że to zbyt duże obciążenie dla miasta, lepiej spożytkować środki na walkę z bezrobociem. Ostatecznie większość członków rady poparła ideę budowy obiektu, oceniając inicjatywę jako ważną ze względów patriotycznych i szkoleniowych.
Budowa Domu Strzelca, 1935 rok (fot. telegram)
Znaczek pocztowy z wizerunkiem Domu Strzelca w Grodnie (fot. telegram)
Na początku sierpnia 1935 r. odbyło się uroczyste poświęcenie budowanego obiektu, dokonanego przez kanclerza polowej kurii biskupiej, ks. płk. Jana Mauersbergera, wmurowano też akt erekcyjny, nadając inwestycji imię gen. Edwarda Rydza-Śmigłego. Inwestycja dobiegła końca w 1936 r. Znalazły się w niej nie tylko pomieszczenia przeznaczone dla Związku Strzeleckiego, lecz także Związku Legionistów, Polskiej Organizacji Wojskowej, Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej oraz innych organizacji. Pod budynkiem powstał też jedyny w Grodnie schron przeciwlotniczy i przeciwgazowy dla 500 osób.
Uroczystość poświęcenia kamienia węgielnego pod Dom Strzelca w Grodnie, 1935, „Ośrodki Pracy” 1935, nr 35, s. 15
Dom Strzelca w okresie międzywojennym (fot. s13.ru)
Dom Strzelca również stał się symbolem młodzieńczego heroizmu i oporu wobec sowieckich najeźdźców podczas obrony miasta w 1939 roku. Budynku dzielnie bronili uczniowie miejscowych szkół, zwani “grodzieńskimi orlętami”. Dwudziestu z tych młodych bohaterów zostało później rozstrzelanych na Psiej Górce.
Armia Czerwona w zdobytym Grodnie (fot. historykon.pl)
Po wojnie, gdy miasto po raz drugi znalazło się w granicach Związku Radzieckiego, Dom Strzelca stał się kasynem oficerskim Armii Czerwonej. W 1973 roku dobudowano salę koncertową na 800 miejsc.
Dom Strzelca w okresie sowieckim (fot. s13.ru)
Budynek Domu Strzelca w Grodnie nie był użytkowany od kilku lat, a lokalne władze próbowały go sprzedać aż 17 razy. W 2015 roku cena wywoławcza wynosiła prawie 3 miliony dolarów USA. Natomiast w zeszłym roku obiekt został wystawiony na sprzedaż za symboliczną kwotę 37 białoruskich rubli (63 PLN).
Dom Strzelca w Grodnie. Stan obecny (fot. wikipedia.org/konarski)
Interesującym faktem jest, że wizualizacja tego polskiego zabytku pojawiła się w popularnej grze Minecraft.
Dom Strzelca w grze Minecraft
Przeczytaj także:
Dawny Dom Strzelca w Grodnie wystawiony na aukcję niemal za darmo!
Źródło: wb24.org/polonika.pl
